Sigara İçmek Yasaktır...

Kamuya açık alanlarda sigara içme yasağı onuncu yılını doldurdu. Çiğnemeye kalkışanlar da oldu, ama yasak tuttu. Ceza mı? On yılda 49 kişiye uygulandı. 10 milyonla başladı, 662 milyona ulaştı, sonunda 50 YTL'ye düştü...

Burada sigara içmenin cezası...

On yıl önce kamuya açık, açık-kapalı bütün alanların duvarına asıldı: Sigara içmek yasaktır! Çiğnemeye kalkışanlar oldu, ama yasak tuttu... Nedenini para cezası sanıyorsanız, yanılıyorsunuz, çünkü 10 yılda sadece 49 kişiye ceza kesildi. Yakın bir zamana kadar ceza miktarı asgari ücretin iki katı kadardı, bugün düşürüldü... Yasağın alanı genişliyor, ama artık suçun kanunu da değişti, yeni ad: Kabahat...

Alper Turgut

Sigara içmek yasaktır... Bu uyarı, on yıldır hayatlarımızda. Kapalı alanlarda sigara içilmesini engellemek için çıkarılan 4207 sayılı yasa, geçen günlerde 10. yılını doldurdu. On yılı kapalı her alanda asılı uyarı yazılarıyla geçirdik. İşte sigara yasağının hikâyesi...

Aslında sigara yasağının tarihi neredeyse sigaranın tarihi kadar eski. Tütün ve ondan doğma sigara yeni kıta Amerika'nın dünyaya hediyesi... Ünlü denizci Kristof Kolomb'un Amerika'yı keşfetmesiyle (1492), eski dünya da Kızılderililer'in barış çubuğu mamulü tütünle tanıştı. Avrupa dönüşünde Kolomb'un mürettebatından Rodrigo Jerez tütün içerken görüldü ve şeytan tarafından ele geçirildiği iddia edilerek hapis cezasına çarptırıldı. O, sigaranın ilk kurbanıydı. Sigara sonraki yıllarda tüm dünyaya yayıldı. 1600'lerde Japonya tütüne yasak koydu. Amerikan kolonilerinde tütün ekimi, köleliği de beraberinde getirdi. 1800'lü yılların başlarında dünyada pipo ve tütün çiğneme hastalığı başladı. Birinci ve ikinci dünya savaşları, neredeyse tüm yetişkinleri tiryaki haline getirdi. Bugün 300 milyonu Çin'de olmak üzere bir milyar 250 milyon insan sigara bağımlısı... Dünyada yılda beş milyon kişi sigara yüzünden hayatını kaybediyor. 2030 yılında bu sayının 10 milyona ulaşacağı ifade ediliyor. Peki ya Türkiye? Türkiye'de de son 20 yılda sigara tüketimi yüzde 80 oranında arttı. Özellikle de kadınlar arasında... Sigaraya başlama yaşı ise, artık 10. Erkeklerin yüzde 60'ı, kadınların yüzde 20'si ve tüm toplumun yüzde 40'ı sigara içiyor. Yani 22 milyon tiryaki var. Bu, aynı zamanda 7,5 milyar paket hacmine ulaşan bir piyasa demek.

Sigara dumanı katran, karbon monoksit, nikotin, amonyak, arsenik, hidrojen siyanür, formaldehid ve metan gibi son derece zehirli dört binden fazla kimyasal madde içeriyor.Yani sigara gerçekten sağlığa zararlı. Buna rağmen sağlık cephesinde durum hepten trajikomik... Doktorların da yüzde 40'ı sigara içiyor (Bu oran Avustralya'da yüzde 2). Sağlık Bakanlığı verilerine göre, Türkiye'de her yıl yaklaşık 100 bin kişi sigara nedeniyle ölüyor. Bu, günde 300, saatte 12 kişi demek.

BÜROKRATİK BİR HİCİV

Tütün ve Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun, 22 Kasım 1996 günü resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi. Ancak yasadaki boşluk uygulamayı neredeyse imkânsız hale getiriyordu, para cezasının tahsili bürokrasinin başrolünü üstlendiği bir hiciv gibiydi... Kapalı alanda sigara içen kişi önce uyarılacak, yine içmeye devam ederse, o yeri terk etmesi gerektiği belirtilecek. Hem terk etmez hem de içmeye devam ederse mi? Genel zabıtaya gidilecek ve zabıta yardımıyla sigara içen uzaklaştırılacak. O yerin en büyük mülki amiri, ihtara rağmen aynı yerde sigara içene para cezası uygulayacak. Para cezasını mahallin en büyük mal memuru tahsil edecek.

Yasağa uymayan tiryakiler için belirlenen ilk para cezası 10 milyon liraydı. Ceza miktarı her yıl düzenli olarak arttı. 80, 189, 594 derken en nihayetinde 662 milyon liraya ulaştı. Yani neredeyse asgari ücretin iki katı. Peki 10 yılda kaç kişi bu cezaya çaptırıldı? Sadece 49. 1997-2002 dönemini kapsayan altı yılda, sigara içme yasağına uymayanlara 5426 YTL para cezası kesilebilse de, sadece 2066 YTL tahsil edilebildi. Yasanın uygulanması için mücadele edenler büyük zorluklarla karşılaştılar. Astım hastası defterdarlık görevlisi Şenol Satıcı da bu kişilerden biriydi. Sigara içmemesi için uyardığı kişi şube müdürü çıkınca önce sürgün edildi, sonra kadrosu düşürüldü. Sigarayla Savaşanlar Vakfı Başkanı Ubeyd Korbey de yasanın uygulanamamasına tepki gösterenlerdendi:
"Kanunun uygulanması konusunda gizli bir dirençle karşılaştık. Bürokratlarımızın yüzde 60'ından fazlası sigara içiyor. Bunların oluşturduğu bir direnç halkası var. Her zaman bir perdeleme oluyor, böylece 'ne olacak önemsiz bir yasa' düşüncesi ortaya çıkıyor. Bir kaymakamın, emniyet müdürünün, polisin görevi öncelikle kanunlara uymaktır. Bir valinin kanuna uymadığı düşünülebilir mi? Bu kanunu belki de valilerin yüzde 60'ı her gün çiğnedi."
Kendisini "haysiyetli bir sigara tiryakisi" olarak tanımlayan AKP Çorum Milletvekili Agâh Kafkas'ın yaptıkları Korbey'in haklılığını gösterir nitelikteydi. "Arkadaşlarımla, İstanbul Atatürk Havalimanı'nda 'Sigara içmek yasaktır' tabelası altında sigara içeceğime dair iddiaya girdim ve kazandım" diyordu Kafkas, "Arkadaşlarım beni şikâyet etiler, ama gelen görevliler bile işin içinden çıkamadı". Zonguldak'ta internet kafeleri denetleyen polisler, sigara içen meslektaşlarına 54 YTL para cezası kesti. Sonra da izin gününü kafede geçiren polis memuru F. Ç.'nin cezasını, baskını yapan biri komiser dört meslektaşı ödedi.

Bugün, kapalı alanda sigara içmenin cezası 50 YTL'ye düşürüldü. Sigara izmaritini ve paketini yere atmanın cezası ise 20 YTL. Avrupa Birliği orijinli "Kabahatler Kanunu"nun devreye girmesi ise, tiryakiler için yeni bir darbe oldu, sigara karşıtlarının mücadelesiyle 4207 sayılı yasada da bazı değişiklikler yapıldı.

Bir yanda uygulanamayan yasalar, diğer yanda sigara tiryakileri için giderek daralan bir çember var. Vapurların açık alanlarında dahi sigara içilmesin deniliyor, taksilerde, eğlence yerlerinde, alışveriş merkezlerinde tamamen yasaklanması isteniyor. Evde de sigara yasaklansın önerisi ise, çoğu sigara tiryakisi milletvekillerinin tepkisi üzerine geri çekildi. Kahvehane ve birahaneler mi? Henüz milletvekilleri dâhil hiç kimse böyle bir yasağı göze alamadı. Sözün kısası, sigara içenler ve içmeyenler arasındaki savaş daha uzun yıllar sürecek gibi...

Cumhuriyet Pazar Dergi / 26-11-2006